მსხვილი ნაწლავის კიბო

მსხვილი ნაწლავის კიბო: კლასიფიკაცია, სიმპტომები, რისკ-ფაქტორები, სტადიები, დიაგნოსტიკა, მკურნალობა

მსხვილი ნაწლავის კიბო საშიში ონკოლოგიური დაავადებაა, რომელიც ვლინდება ნაწლავის კედლის ლორწოვანი შრის ეპითელიუმის ატიპიური პროლიფერაციის გამო. ამ დაავადებას კოლორექტალურ კიბოსაც უწოდებენ. ის შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ ნაწილში: ბრმა ნაწლავში, მსხვილ ნაწლავში ან სწორ ნაწლავში პოლიპის ონკოლოგიურ სიმსივნედ გადაგვარების და სხვა ფაქტორების გამო. დაავადება წარმოიქმნება ლორწოვანი ეპითელიუმის ავთვისებიანად შეცვლილი უჯრედებისგან. მიუხედავად იმისა, რომ მსხვილი ნაწლავის სიგრძე მხოლოდ 1,5-2 მეტრია, მასში სიმსივნის განვითარების სიხშირე საკმაოდ მაღალია. ყოველი მესამე კიბო ვითარდება ქვედა ნაწლავში. ამ ორგანოში პათოლოგიური ნეოპლაზმების თავისებურებაა მათი ნელი განვითარება, რის გამოც მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები ადრეულ სტადიაზე გამოვლინდა, პაციენტს აქვს გამოჯანმრთელების მნიშვნელოვანი შანსი. მაგრამ სიმსივნეების გვიან გამოვლენის გამო, ეს დაავადება კიბოს პათოლოგიებს შორის სიკვდილიანობაში მეორე ადგილზეა.

დაავადება ნელა ვითარდება და დროული დიაგნოზით შესაძლებელია წარმატებით განკურნება. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია კიბოს ნიშნების ცოდნა, ასევე ფაქტორები, რომლებიც ხელს უწყობენ ამ ტიპის სიმსივნის განვითარებას.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს კლასიფიკაცია

მსხვილი ნაწლავის კიბოს ჰისტოლოგიური კლასიფიკაცია მოიცავს შემდეგ ტიპებს:

• ადენოკარცინომა – შემთხვევების 80%-მდე, რომელიც, თავის მხრივ, უჯრედების დიფერენციაციის ხარისხის მიხედვით იყოფა ქვეტიპებად;
• ლორწოვანი (ლორწოვანი, კოლოიდური), სადაც სიმსივნე არის ლორწოვანი წარმონაქმნი, რომელშიც ავთვისებიანი უჯრედები ცურავს;
• ნიშნული რგოლის უჯრედი, წარმოქმნილი დიდი უჯრედებით გადაადგილებული ბირთვით, რაც მას ბეჭდის ფორმას აძლევს;
• ბრტყელი;
• ჯირკვლოვან-ბრტყელა;
• სიმსივნის არადიფერენცირებული ტიპი.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები

საწყის ეტაპზე მსხვილი ნაწლავის კიბოს ნიშნები არ ვლინდება, მაგრამ დიაგნოზის დადასტურების მომენტში პაციენტების მესამედს უკვე აქვს მეტასტაზები ღვიძლში და ფილტვებში. სანამ სიმსივნე მცირეა და არ გავრცელდა ლორწოვანი გარსის და ლორწქვეშა შრის მიღმა, პაციენტი ვერ გრძნობს მის არსებობას. მსხვილი ნაწლავის კიბოს პირველი სიმპტომები ჩნდება, როდესაც სიმსივნე გარკვეულ ზომას მიაღწევს. კოლორექტალური კიბოს სიმპტომები მრავალფეროვანია და დამოკიდებულია სიმსივნის ლოკალიზაციასა და ტიპზე, მის ზომაზე, მეტასტაზების არსებობაზე შორეულ ორგანოებში და სხვა ფაქტორებზე. დანიშვნისას ონკოლოგი უპირველეს ყოვლისა განმარტავს პაციენტის ჩივილებს და დაავადების მიმდინარეობის მახასიათებლებს. მსხვილი ნაწლავის კიბოს ეჭვის შემთხვევაში, ადრეულ სტადიაზე სიმპტომები შეიძლება შეიცავდეს:

• ყრუ ან მტკივნეული ტკივილი მუცლის არეში;
• განავალში სისხლის ზოლების გამოჩენა და სწორი ნაწლავიდან სისხლდენა ნაწლავის მოძრაობის დროს;
• რეგულარული ყაბზობა ან დიარეა;
• მტკივნეული შეგრძნებები მუცლის არეში – მოსაწყენი, მტკივნეული, ზოგჯერ კრუნჩხვები;
• გულისრევა;
• ღებინება;
• მადის ნაკლებობა;
• შებერილობა, ნაწლავის კრუნჩხვები, დისპეფსია;
• წონის სწრაფი დაკლება;
• ანემია, ფერმკრთალი კანი;
• შებერილობა, მეტეორიზმი, გუგუნი კუჭში, სისავსის შეგრძნება;
• საჭმლის მომნელებელი დარღვევები, მონაცვლეობითი დიარეა და ყაბზობა;
• გულისრევა, მუდმივი წელვა, უსიამოვნო გემო პირში, ღებინება კვებასთან კავშირის გარეშე;
• ქრონიკული დაღლილობის შეგრძნება, სისუსტე;
• დიდი რაოდენობით ლორწოს გამოჩენა, შემდგომ ეტაპებზე – ჩირქი და სისხლი განავალში;
• ნაწლავის გამტარიანობის გაუარესება სიმსივნის ზრდისა და ნაწლავის სანათურის ბლოკირების გამო.

გარდა ზემოაღნიშნულისა, პაციენტს უვითარდება მსხვილი ნაწლავის კიბოს ნიშნები, რომლებიც დამახასიათებელია ყველა კიბოსთვის – უმიზეზო სისუსტე, მსუბუქი ცხელება, მუშაობის დაქვეითება, დაღლილობა, ფერმკრთალი, ანემია, წონის სწრაფი კლება აშკარა მიზეზის გარეშე.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს გამომწვევი მიზეზები და რისკ-ფაქტორები

მსხვილი ნაწლავის კიბოს გამომწვევი ზუსტი მიზეზი ბოლომდე არ არის დადგენილი. თუმცა უკვე კარგად არის ცნობილი არახელსაყრელი ფაქტორები, რომლებიც ქმნიან დაავადების გაჩენის წინაპირობებს.

გამომწვევი მიზეზები

დაუბალანსებელი დიეტა – მცენარეული ბოჭკოების ნაკლებობით დიეტაში წითელი ხორცის, შემწვარი საკვებისა და დიდი რაოდენობით ცხოველური ცხიმების შემცველი კერძების უპირატესობა უარყოფითად მოქმედებს საჭმლის მომნელებელ ფუნქციაზე.

მსხვილი ნაწლავის ანთებითი დაავადებები – კრონის დაავადება, წყლულოვანი კოლიტი, პოლიპები და ადენომა განიხილება პათოლოგიად, რომელიც წინ უსწრებს კიბოს.

მემკვიდრეობითი მიდრეკილება – ადამიანებს, რომელთა ახლო ნათესავებსაც აწუხებთ მსხვილი ნაწლავის კიბო, აქვთ სიმსივნის განვითარების გაზრდილი რისკი.

ცუდი ჩვევები – მოწევა და რეგულარული სასმელი საგრძნობლად ასუსტებს იმუნურ სისტემას და იწვევს მსხვილ ნაწლავში ტოქსინების მატებას.

უმოძრაო ცხოვრების წესი, ჭარბი წონა – ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა იწვევს ნაწლავის მოძრაობის გაუარესებას, რაც ხელს უწყობს ნაწლავის ანთებითი პათოლოგიების განვითარებას, რომლებიც სიმსივნის წინამორბედებს ემსახურებიან.

სიბერე – მსხვილი ნაწლავის კიბოთი დაავადებული პაციენტების უმეტესობა მოწიფულ და ხანდაზმულ ასაკობრივ ჯგუფს მიეკუთვნება.

დაავადება უფრო ხშირია ეკონომიკურად განვითარებულ ქვეყნებში, ვიდრე ღარიბ ქვეყნებში და თანაბარი სიხშირით აზიანებს მამაკაცებსა და ქალებს. მამაკაცებში სიმსივნე ყველაზე ხშირად ვითარდება მსხვილი ნაწლავის ქვედა ნაწილში, ქალებში – ზედა ნაწილში.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს სტადიები

მსხვილი ნაწლავის კიბოს სტადია არის მთავარი პარამეტრი, რომელზედაც დამოკიდებულია პაციენტის მკურნალობის ტაქტიკის არჩევანი და შემდგომი პროგნოზი. საერთაშორისო კლასიფიკაციის მიხედვით, მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმსივნეს აქვს განვითარების ოთხი ეტაპი:

I სტადია – ნეოპლაზმა შემოიფარგლება ლორწქვეშა შრით და არ იზრდება ნაწლავის კუნთოვან შრეში, არ არის რეგიონალური მეტასტაზები, მისი ზომა არაუმეტეს 3 სმ-ია.
II სტადია – კიბო იზრდება მსხვილი ნაწლავის კედლებში, მაგრამ არ მოქმედებს მიმდებარე ქსოვილებზე, არ არის მეტასტაზები რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში.
III სტადია – სიმსივნის ზომა აღწევს ნაწლავის სანათურის ნახევარს, მაგრამ რჩება მის საზღვრებში და არ ვრცელდება სხვა ორგანოებზე, ხოლო მეტასტაზები შეიძლება გამოჩნდეს რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში.
IV სტადია – სიმსივნე იზრდება ზომით და აზიანებს სხვა ორგანოებს, მაგალითად: ღვიძლს, ძვლოვან ქსოვილს, ტვინს, განურჩევლად პირველადი სიმსივნის ზომისა. მეტასტაზები გვხვდება რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში. ავადმყოფის მდგომარეობა უარესდება, ვითარდება პერიტონეალური კარცინომატოზი და ასციტები (სითხის დაგროვება მუცელში). პროგნოზი არასახარბიელოა.

კიბოს დიაგნოსტიკა

ვინაიდან მსხვილი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები ადვილად შეიძლება აირიოს სხვა ნაწლავური დაავადებების ნიშნებთან, აუცილებელია სიმსივნის არსებობის დადასტურება ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული კვლევების გამოყენებით.

როგორ ხდება დიაგნოსტირება?

ფეკალური ფარული სისხლის ტესტი – განავლის ზედიზედ სამი ნაწილი გამოკვლევა მასში სისხლის არსებობაზე.

კოლონოსკოპია – ნაწლავის ენდოსკოპიური გამოკვლევა ტარდება მოქნილი ზონდის გამოყენებით, ბოლოზე დამაგრებული ვიდეოკამერით. გასტროენტეროლოგი იკვლევს ლორწოვან გარსს, აფასებს მის მდგომარეობას და დაადგენს პათოლოგიურ უბნებს. მოწყობილობა საშუალებას იძლევა ჩატარდეს შეცვლილი ქსოვილის ბიოფსია.

ბიოფსიის ნიმუშის ჰისტოლოგიური ანალიზი – სპეციალურად მომზადებული ქსოვილის სექციების მიკროსკოპული გამოკვლევა საშუალებას იძლევა განისაზღვროს კიბოს უჯრედების ტიპი და მათი ავთვისებიანობის ხარისხი.

სისხლის ტესტი სიმსივნური მარკერებისთვის – სწორი ნაწლავის კიბოს დროს დგინდება სპეციფიკური კარცინოემბრიონული ანტიგენი.

ირიგოსკოპია – მსხვილი ნაწლავის რენტგენოლოგიური გამოკვლევა ტარდება კონტრასტული ხსნარით შევსებით და ის შესაძლებელს ხდის დეფორმაციების, ობსტრუქციული უბნების და სხვა პათოლოგიების იდენტიფიცირებას.

მუცლის ღრუს ულტრაბგერა – ტარდება სიმსივნის გავრცელებისა და მეტასტაზების შესაფასებლად.

ნაწლავის MRI – ინიშნება სიმსივნის ზომის, მისი მდებარეობის, აღმოცენების სიღრმის და სხვა მახასიათებლების გასარკვევად.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს მკურნალობა

მსხვილი ნაწლავის სიმსივნის დიაგნოზის მქონე პაციენტებმა მკურნალობა დაუყოვნებლივ უნდა დაიწყონ. დაავადების მკურნალობის წამყვანი მიდგომა მოიცავს სხვადასხვა ტექნიკის გამოყენებას, კიბოს ტიპის, დაავადების სტადიის, სიმსივნის ზომისა და ლოკალიზაციისა და პაციენტის ინდივიდუალური მახასიათებლების მიხედვით. ეს მოიცავს:

ქირურგია – წარმოადგენს მსხვილი ნაწლავის კიბოს მკურნალობის მთავარ მეთოდს, რომელიც საშუალებას იძლევა ადრეულ ეტაპებზე მთლიანად მოხდეს ნაწლავის დაზიანებული ადგილის ამოღება და მოხდეს ავთვისებიანი პროცესის გავრცელების თავიდან აცილება. მოგვიანებით ეტაპებზე ხდება მეტასტაზებით დაზარალებული ლიმფური კვანძებისა ამოღება პირველად სიმსივნესთან ერთად. საჭიროების შემთხვევაში, პერიტონეუმში ყალიბდება დროებითი კოლოსტომია განავლის მოსაშორებლად. შემდგომში ტარდება კიდევ ერთი ოპერაცია ნაწლავის ფუნქციის აღსადგენად.

ქიმიოთერაპია – ციტოსტატიკური პრეპარატები, რომლებიც ინიშნება მკურნალობის დროს, ანადგურებს კიბოს უჯრედებს, ამცირებს სიმსივნის ზომას და ხელს უშლის მეტასტაზების გავრცელებას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის გამოჯანმრთელების შანსს. მსხვილი ნაწლავის კიბოს ქიმიოთერაპია ასევე ინიშნება სიმსივნის ქირურგიული მოცილების შემდეგ, რათა გამოირიცხოს შესაძლო რეციდივები.

რადიაციული თერაპია – ამ ტიპის მკურნალობა იშვიათად გამოიყენება, რადგან ნაწლავის მობილურობის გამო ძნელია სხივების მიმართვა და დაფიქსირება ისე, რომ მან გავლენა მოახდინოს სიმსივნურ ქსოვილზე. როგორც წესი, რადიაციული თერაპიის სესიები ინიშნება ოპერაციის დაწყებამდე, რათა შემსუბუქდეს პაციენტის მდგომარეობა და შეამციროს ატიპიური უჯრედების გავრცელება პერიტონეუმში.

მიზნობრივი თერაპია – მკურნალობის არსი არის მედიკამენტების გამოყენება, რომლებიც აფერხებენ კიბოს უჯრედების ზრდას და გავრცელებას. იგი გამოიყენება ქიმიოთერაპიასთან ერთად არაოპერაციული პაციენტების სამკურნალოდ.

კიბოს პროგნოზი

მსხვილი ნაწლავის კიბოს პროგნოზი დამოკიდებულია დაავადების დიაგნოსტირების სტადიაზე და განისაზღვრება ხუთი წლის განმავლობაში გადარჩენის მაჩვენებლით დიაგნოზის დღიდან და მკურნალობის დაწყებიდან:

• როდესაც პათოლოგია გამოვლინდა I სტადიაზე და მკურნალობა დროულად დაიწყო, შედეგები დამაკმაყოფილებელია, პაციენტის გადარჩენა 90 – 95%-მდეა;
• II სტადიაზე მსხვილი ნაწლავის კიბოს მქონე პაციენტების 60-70%-მდე გადარჩება;
• III სტადიაზე ეს მაჩვენებელი არის 50% და ქვემოთ;
• IV სტადიაზე სიკვდილის ალბათობა მაღალია, გადარჩენის საშუალო მაჩვენებელი არ აღემატება 10-11%-ს, მაგრამ ამ პროგნოზითაც კი ექიმები ცდილობენ მაქსიმალურად გახანგრძლივონ პაციენტის სიცოცხლე.

დიეტა

მსხვილი ნაწლავის კიბოს პროცესის შესაჩერებლად მნიშვნელოვანია სწორი კვება. დიეტა უნდა შეიცავდეს საკმარის და ისეთ საკვებს, რომელიც უზრუნველყოფს ვიტამინებს, ასევე ბოჭკოებით მდიდარ საკვებს. ეს ახდენს საჭმლის მონელების ნორმალიზებას და ხელს უშლის შეკრულობას. ხორცპროდუქტებზე მთლიანად უარის თქმაც არ ღირს, რომლებიც ცილის, რკინისა და ენერგიის წყაროა. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ საკვები ადვილად შეიწოვება ორგანიზმის მიერ, საჭიროა ჭამა ხშირად და მცირე ულუფებით. საკვები საფუძვლიანად უნდა დაღეჭოთ. დიეტოლოგები გვირჩევენ მენიუში შეიტანოთ:

• ახალი ხილი და ბოსტნეული, განსაკუთრებით ნიორი, გოგრა, მწვანილი, ყვავილოვანი კომბოსტო;
• ზღვის პროდუქტები;
• ორთქლზე მოხარშული დიეტური ხორცი: ხბოს ხორცი, ქათმის მკერდი, ღვიძლი, ინდაური;
• უცხიმო იოგურტი და კეფირი;
• ქატო;
• ბრინჯი;
• დაფქული სუპები, უცხიმო ბულიონები.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს მქონე პაციენტებმა არ უნდა მიირთვან ისეთი საკვები, რომელიც იწვევს ნაწლავებში გაზის წარმოქმნას, ასევე კანცეროგენული ნივთიერებების შემცველ საკვებს. ეს მოიცავს:

• თეთრი პური, ტკბილი ცომეული, ნამცხვრები;
• გაზიანი სასმელები;
• ბარდა, ლობიო და სხვა პარკოსნები;
• დეზოდორირებული ზეთი, რომელმაც გაიარა თერმული დამუშავება და შეიცავს სხვადასხვა საღებავებს;
• სოსისები, ფრანკფურტერები და სხვა დამუშავებული ხორცპროდუქტები, რომელთა წარმოებაში გამოიყენება გემოს გამაძლიერებლები და საკვები დანამატები;
• თევზის კონსერვი, ასევე ხელოვნური რეზერვუარებში მოყვანილი თევზი;
• ალკოჰოლური სასმელები;
• დაკონსერვებული მჟავე და მწნილი ბოსტნეული.

მსხვილი ნაწლავის კიბოს პრევენცია

როგორც სხვა სიმსივნეები, მსხვილი ნაწლავის კიბოს ადრეულ სტადიაზე დიაგნოზი ზრდის გამოჯანმრთელების შანსებს, ამიტომ პრევენციისთვის ექიმები რეკომენდაციას უწევენ დაავადების ნიშნების გარეშე მყოფ ადამიანებს გაიარონ სკრინინგული ტესტები და პროფილაქტიკური გამოკვლევა გასტროენტეროლოგის მიერ, რომელიც მოიცავს განავლის ტესტს ფარულ სისხლზე და კოლონოსკოპიას ანესთეზიის ქვეშ. პროცედურის დროს შესაძლებელია მსხვილი ნაწლავის პოლიპების აღმოჩენა და მოცილება და საშიში დაავადების განვითარების პრევენცია. 40 წლის შემდეგ ყოველწლიურად უნდა ჩატარდეს განავლის ანალიზი ფარულ სისხლზე, ხოლო კოლონოსკოპია ყოველ სამ წელიწადში ერთხელ. გარდა ამისა, კოლორექტალური კიბოს თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია:

შეკრულობასთან ბრძოლა;
შეიტანეთ მეტი ახალი ბოსტნეული და ხილი თქვენს დიეტაში;
მსხვილი ნაწლავის გაღიზიანებისა და ანთებითი დაავადებების დროულად მკურნალობა (კოლიტი, კრონის დაავადება და სხვა).