კუჭის სიმსივნე

კუჭის კიბო: გამომწვევი მიზეზები, სიმპტომები, რისკ-ფაქტორები, სტადიები, დიაგნოსტიკა, მკურნალობა, პრევენცია

კუჭის სიმსივნე (კიბო) არის ონკოლოგიური დაავადება, რომელიც ხასიათდება ლორწოვანი გარსის ეპითელიუმიდან ავთვისებიანი ნეოპლაზმის განვითარებით. ის ყველაზე გავრცელებული კიბოა სხვა სიმსივნეებს შორის. სიმსივნე შეიძლება ჩამოყალიბდეს კუჭის სხვადასხვა ნაწილში როგორიცაა: კუჭის სხეულში – (კუჭის ძირითადი ნაწილი), ზედა ნაწილში – სადაც კუჭი უკავშირდება საყლაპავ მილს, ქვედა ნაწილში – სადაც კუჭი უერთდება ნაწლავებს. როგორც ცნობილია, ნორმალური უჯრედი სიმსივნედ გადაიქცევა, თუ მის ქრომოსომებში გარკვეული დეფექტი ანუ, მუტაციაა. რა იწვევს კუჭის კიბოს ასეთ ტრანსფორმაციას, ონკოლოგიის ყველა მიღწევის მიუხედავად, მეცნიერებმა ჯერ ვერ გაარკვიეს რა არის რეალურად გამომწვევი ფაქტორი. დადასტურებული ფაქტია, რომ ჯანმრთელი კუჭი არასოდეს გახდება ონკოლოგიის მსხვერპლი. გასტრიტი, წყლულები, პოლიპები არის ნაყოფიერი ნიადაგი ავთვისებიანი სიმსივნის განვითარებისთვის.

დაავადება უფრო ხშირად გვხვდება მამაკაცებში, ვიდრე ქალებში. კუჭის კიბო ჩვეულებრივ გვხვდება ხანდაზმულებში. დღეს გამოვლენილია მხოლოდ მთელი რიგი რისკ-ფაქტორები, რომლებსაც შეუძლიათ ამ დაავადების პროვოცირება. კარგი ამბავი ის არის, რომ სტატისტიკური მონაცემებით, ბოლო წლებში შეინიშნება კუჭის ავთვისებიანი სიმსივნეების შემთხვევების ნელი, მაგრამ მუდმივი შემცირება.

კუჭის სიმსივნე – დაავადების ახალი გაგება

მნიშვნელოვანი მოვლენა გახდა ბაქტერია “Helicobacter pylori”-ს აღმოჩენა. დადასტურებულია ბაქტერიის “Helicobacter pylori”-ის გამომწვევი როლი კუჭის კიბოს გაჩენაში. ანტიბიოტიკოთერაპიის წარმატებით დასრულების შემთხვევაში, ეს თერაპია ათავისუფლებს პაციენტს ინფექციისგან და მინიმუმამდე ამცირებს კუჭის კიბოს განვითარების რისკს მომავალში.

კუჭის სიმსივნის გავრცელება

კუჭის კიბო საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა, რომელიც სწრაფად ვითარდება და მეტასტაზებს. დაავადების გავრცელება სხვადასხვა ქვეყანაში არათანაბარია. ბრაზილია, იაპონია, რუსეთი და ფინეთი ის ქვეყნებია, სადაც მაღალი სიხშირე და სიკვდილიანობაა კუჭის კიბოსგან. ნაკლებად ხშირად ავადდებიან შუა აზიის, ამიერკავკასიის ქვეყნების, აშშ-ის, მექსიკისა და სხვა ქვეყნის მაცხოვრებლები. ეს ძირითადად დაკავშირებულია კვების ბუნებასთან, ცხოვრების წესთან და გარემო ფაქტორებთან. ძირითადად ავადდებიან 50 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანები. თუმცა, ბოლო დროს, ავთვისებიანი სიმსივნეები სულ უფრო ხშირად ჩნდება ახალგაზრდა ასაკში. სხვადასხვა მონაცემებით, კუჭის კიბო უფრო ხშირად გვხვდება მამაკაცებში, ვიდრე ქალებში. თუმცა, ყველა მკვლევარი არ ეთანხმება ამას. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ კუჭის კიბოს ადრეულ ფორმებს ძალიან წარმატებით მკურნალობენ, მაგრამ იმის გამო, რომ დაავადების სიმპტომები გვიან ჩნდება, ადამიანები ხშირად ძალიან გვიან მიმართავენ დიაგნოისტირებას და მკურნალობას.

კუჭის სიმსივნე –  გამომწვევი მიზეზები

როგორც სხვა ავთვისებიანი სიმსივნეების შემთხვევაში, კუჭის კიბოს შემთხვევაშიც არ არსებობს ერთი კონკრეტული მიზეზი ან მიდრეკილი ფაქტორი, რომელიც იწვევს სიმსივნის განვითარებას.

ზოგადად, კვებას დიდი მნიშვნელობა აქვს. როგორც კვლევები აჩვენებს, სახამებლის შემცველი საკვების ჭარბი რაოდენობა, ახალი ბოსტნეულის და ხილის დაბალი მოხმარება, ცხოველური ცილების ნაკლებობა და ჭარბი ცხოველური ცხიმები ხელს უწყობს დაავადების განვითარებას. უარყოფით როლს თამაშობს ასევე ალკოჰოლის ბოროტად გამოყენება, მოწევა, არარეგულარული კვება და საკვების ცუდი ღეჭვა.

კუჭის ლორწოვან გარსში ქრონიკული ანთებითი პროცესის ხანგრძლივი არსებობის დროს, როდესაც არის ქრონიკული გასტრიტი, გასტროთორმეტგოჯა ნაწლავის რეფლუქსის არსებობისას, როდესაც თორმეტგოჯა ნაწლავის და ნაღვლის შიგთავსი გადადის კუჭში, ხდება კუჭის ეპითელიუმის რესტრუქტურიზაცია ნაწლავში. ჩნდება ეპითელიუმი, ანუ – ეპითელური მეტაპლაზია, ეს არის ავთვისებიანი სიმსივნეების ზრდის საფუძველი. ასევე, პოლიპები და წყლულების არსებობა, რომლებიც გარდაიქმნება ავთვისებიან ფორმაში, ხშირად იწვევს კუჭის ავთვისებიან სიმსივნეებს. ამიტომ კუჭის ამ დაავადებების დროულ მკურნალობას კუჭის კიბოს პროფილაქტიკური მნიშვნელობა აქვს.

კუჭის სიმსივნის (კიბოს) რისკის ფაქტორები

კუჭის კიბოს განვითარების ძირითადი ფაქტორებია კიბოსწინარე დაავადებები, დიეტური ჩვევები და გარემო:

• დიეტაში ახალი ბოსტნეულისა და ხილის ნაკლებობა;
• თევზის, ხორცის, დამარილებული, შებოლილი და ძლიერ შემწვარი საკვების სიმრავლე;
• ცუდად შენახული და შემორჩენილი საკვების მოხმარება;
• ნიტრიტების დიეტური მიღება;
• მოწევა და მძიმე ალკოჰოლის მოხმარება.

გამორჩეულად მნიშვნელოვანი რისკის ფაქტორებია:

• ქრონიკული ატროფიული გასტრიტი;
• კუჭის ადენომატოზური პოლიპები;
• ადრე ნაოპერაციები კუჭი, განსაკუთრებით ქირურგიული მკურნალობიდან 15 ან მეტი წლის შემდეგ;
• წინა პერნიციული ანემიის არსებობა;
• სიმსუქნე;
• “Helicobacter pylori”-ის ინფექცია;
• კუჭის კიბოს ოჯახური ისტორია;
• კუჭის პეპტიური წყლული.

კუჭის წყლულების ავთვისებიანი ტრანსფორმაცია ხდება ძირითადად ანტრუმისა და სუბკარდიუმის წყლულების დროს და ქრონიკული, ჯიუტად არა სამკურნალო წყლულების დროს. აღსანიშნავია, რომ ასაკთან ერთად საგრძნობლად იზრდება ისეთი დაავადებების რისკი.

კუჭის სიმსივნე –  სიმპტომები

კუჭის კიბოს ყოველთვის წინ უსწრებს ე.წ სიმსივნემდელი მდგომარეობა, კუჭის ამომფენ უჯრედებში გარკვეული ცვლილებები – მეტაპლაზია და კუჭის ეპითელიუმის დისპლაზია. ასეთი ცვლილებები შეიძლება მოხდეს ქრონიკული ატროფიული გასტრიტის დროს. კუჭის კიბო ადრეულ სტადიაზე ავლენს ზოგად და არასპეციფიკურ სიმპტომებს.

შეიძლება დაფიქსირდეს ეგრეთ წოდებული „მცირე ნიშნების“ სინდრომი: ასთენია, ზიზღი ხორცის საკვების მიმართ, ანემია, წონის დაკლება, კუჭის დისკომფორტი.

ექიმთან ვიზიტისა და გამოკვლევის მიზეზი შეიძლება იყოს:

• დისკომფორტი და ტკივილი ეპიგასტრიუმში (ჭიპის ზემოთ) შერწყმული გულისრევასთან და მადის დაკარგვასთან;
• ყლაპვის გაძნელება;
• სისავსის შეგრძნება მცირე რაოდენობით საკვების მიღებისას;
• დაღლილობა;
  წონის დაკლება;
• რკინადეფიციტური ანემია;
• სისხლიანი ღებინება ან „ყავის ნალექის“ მსგავსი შიგთავსი, შავი ფერის განავალი. მელენა არის შავი, ნახევრად თხევადი განავალი დამახასიათებელი უსიამოვნო სუნით, რომელიც წარმოიქმნება სისხლიდან კუჭისა და ნაწლავების შიგთავსის გავლენის ქვეშ. მელენას გამოჩენა მნიშვნელოვანი სიგნალია ონკოლოგთან დასაკავშირებლად.

კუჭის კიბოს პირველი გამოვლინებები შეიძლება განსხვავდებოდეს სიმსივნის ადგილმდებარეობის მიხედვით:

• თუ ის მდებარეობს კუჭის ზედა ნაწილში (გულის არეში), მაშინ პირველ რიგში შეგიძლიათ ყურადღება მიაქციოთ უხეში საკვების ან დიდი ნაჭრების გადაყლაპვის სირთულეს, ასევე გაძლიერებულ ნერწყვდენას. მოგვიანებით შეიძლება გამოჩნდეს ღებინება, ტკივილი და სიმძიმის შეგრძნება მკერდში, გულში ან მხრის პირებს შორის;
• იმ შემთხვევებში, როდესაც სიმსივნე მდებარეობს კუჭის ქვედა ნაწილი (ანტრუმში), კუჭში ჭარბობს საკვების სტაგნაციის ნიშნები: სიმძიმის შეგრძნება, ღებინება, უსიამოვნო, დამპალი სუნი ღებინებისგან და პირიდან.

კუჭის სიმსივნე –  კლასიფიკაცია (სტადიები)

კუჭის კიბოს კლასიფიკაცია მნიშვნელოვანია მკურნალობის ტაქტიკის, ოპერაციის ტიპის არჩევისა და პაციენტის სიცოცხლის პროგნოზის დასადგენად.

სიმსივნეები მდებარეობის მიხედვით იყოფა კუჭის სხვადასხვა ნაწილში: კარდია, ფუნდუსი, სხეული, ანტრუმი და კუჭის პილორული ნაწილები.

მკურნალობის ტაქტიკაზე გავლენას ახდენს სიმსივნის ჰისტოლოგიური სტრუქტურა: ყველაზე გავრცელებულია ადენოკარცინომა (95%) შემთხვევებში, ნაკლებად გავრცელებულია ბრტყელუჯრედოვანი, არადიფერენცირებული და წვრილუჯრედოვანი კარცინომა.

ასევე, დაავადების სტადიის განსაზღვრა ფუნდამენტურია მკურნალობის ტაქტიკის განსაზღვრისთვის და შემდეგი მკურნალობისთვის. ამჟამად კიბოს სტადია განისაზღვრება პროცესის მასშტაბის საერთაშორისო კლასიფიკაციის შესაბამისად – “TNM” სისტემა. მის შესაბამისად ფასდება 3 ძირითადი მაჩვენებელი:

• T – ასახავს სიმსივნის ზრდის სიღრმეს კუჭის კედელში, მიმდებარე ქსოვილებსა და ორგანოებში;
• N – განსაზღვრავს დაზარალებული ლიმფური კვანძების რაოდენობას;
• M – განსაზღვრავს შორეული მეტასტაზების არსებობას ან არარსებობას.

კუჭის კიბოს შემთხვევაშიც დაავადების 4 სტადიაა:

I სტადია – სიმსივნე განლაგებულია კუჭის ლორწოვან გარსში, კუნთოვან შრეში შეღწევის გარეშე. ამ შემთხვევაში, არ არის მეტასტაზები არც ლიმფურ კვანძებში და არც სხვა ორგანოებში.

II სტადია – სიმსივნე იზრდება კუჭის კუნთოვან გარსში, მაგრამ მაინც მდებარეობს ორგანოს შიგნით, მისი სეროზული საფარის მიღმა გასვლის გარეშე.

III სტადია – სიმსივნე აღწევს მნიშვნელოვან ზომას, შეუძლია დაიკავოს კუჭის რამდენიმე ნაწილი და სცილდება მის ფარგლებს, იზრდება მეზობელ ორგანოებში.

IV სტადია – არ არის დამოკიდებული პირველადი სიმსივნის ზომაზე, განისაზღვრება შორეული მეტასტაზების არსებობით და ხასიათდება უკიდურესად არახელსაყრელი პროგნოზით.

კუჭის სიმსივნე –  დიაგნოსტიკის ძირითადი მეთოდები

კუჭის კიბოს დიაგნოსტირების საიმედო მეთოდია ფიბროგასტროსკოპია სიმსივნის ბიოფსიით და ბიოფსიის მასალის მორფოლოგიური (ჰისტოლოგიური) გამოკვლევა. კუჭის სიმსივნეების პირველადი გამოვლენის სხვა საიმედო მეთოდები ამ ეტაპზე არ არსებობს.

ადრეულ ეტაპებზე ამ პათოლოგიის ვიზუალიზაციისა და დიფერენცირების სირთულის გამო, აუცილებელია მაღალი ხარისხის ვიდეო ენდოსკოპიური აპარატურის გამოყენება გამოსახულების გადიდების ფუნქციით და ვიწრო სპექტრით გამოკვლევის უნარით. ამ ზომების მიღება ხელს უწყობს კიბოს გამოვლენას ადრეულ ეტაპზე, მაშინაც კი, როდესაც სიმსივნე 1 მმ-ზე ნაკლებია. სპეციალური საღებავების გამოყენება, ასევე მულტიფოკალური ბიოფსია, საშუალებას იძლევა ობიექტურად დაისვას დიაგნოზი და განისაზღვროს სიმსივნური დაზიანების გავრცელების ხარისხი.

მომავალში პროცესის სტადიის დასადგენად და მკურნალობის დაგეგმვისთვის საჭიროა სპირალური კომპიუტერული ტომოგრაფია “MSCT” ბოლუსური კონტრასტის გაძლიერებით.

კუჭის სიმსივნის (კიბო) მკურნალობა

კუჭის კიბოს მკურნალობის მეთოდების არჩევანი დამოკიდებულია მრავალ ფაქტორზე, მათ შორის თავად სიმსივნის ზომაზე, პროცესში სხვა ორგანოების, ქსოვილებისა და ლიმფური კვანძების ჩართვაზე. მნიშვნელოვანი მომენტია პაციენტში თანმხლები დაავადებების არსებობა როგორიცაა: გულის, ფილტვების, თირკმელების მძიმე დაავადებები. ექსპერტები ყველა ამ ფაქტორს ითვალისწინებენ. პაციენტისთვის მუშავდება ინდივიდუალური გეგმა, რომელიც შეიძლება შედგებოდეს ქირურგიული მკურნალობისა და/ან ქიმიოთერაპიისა და რადიოთერაპიისგან.

კუჭის კიბოს მკურნალობის მთავარი რადიკალური მეთოდია ქირურგია: სუბტოტალური დისტალური, სუბტოტალური პროქსიმალური გასტრექტომია, გასტრექტომია. ამ შემთხვევაში ოპერაციის რადიკალურობის მთავარი პირობაა სიმსივნით დაზარალებული კუჭის ან მისი შესაბამისი ნაწილის და მიმდებარე ქსოვილთან არსებული რეგიონალური ლიმფური კვანძების ერთ ბლოკში ამოღება.

ქირურგიული მკურნალობა შეიძლება გაერთიანდეს სიმსივნის პროცესის ქიმიოთერაპიასთან ან სხივურ მკურნალობასთან. ნებისმიერ შემთხვევაში, მკურნალობის რიგი და სახეობა განისაზღვრება ინდივიდუალურად, სიმსივნის ტიპის, მისი სტრუქტურის, ლოკალიზაციისა და გავრცელების მიხედვით, პაციენტის ასაკისა და თანმხლები პათოლოგიის გათვალისწინებით.

ქირურგია

ქირურგიული ჩარევა მკურნალობის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. ოპერაციები შეიძლება იყოს რადიკალური, ე.ი. მიზნად ისახავს განკურნებას და პალიატიურს, ანუ გავლენას ახდენს თავად სიმსივნეზე და მეტასტაზებზე. პალიატიური ოპერაციები ანაზღაურებს სიმსივნის ყველაზე მძიმე გამოვლინებებს, მაგრამ არ აცილებს მას მთლიანად.

აუცილებლობის შემთხვევაში გამოიყენება გასტრექტომიის კომბინირებული მეთოდი – კუჭის მოცილება მიმდებარე ორგანოების ნაწილობრივი მოცილებით მათში სიმსივნის კონტაქტური აღმოცენების შემთხვევაში მაგალითად, პანკრეასში.

ქიმიოთერაპია

კუჭის კიბოს ქიმიოთერაპია შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც სიმსივნის მკურნალობის დამოუკიდებელი მეთოდი, ან ქირურგიულ და რადიოთერაპიულ მეთოდებთან ერთად. კუჭის კიბოს ქიმიოთერაპია შეიძლება ჩატარდეს სიმსივნის შემცირების ოპერაციამდე -“ნეოადიუვანტური ქიმიოთერაპია” ან ოპერაციის შემდეგ დარჩენილი კიბოს უჯრედების მოსაცილებლად.

კუჭის სიმსივნის ქიმიოთერაპია ასევე გამოიყენება არაოპერაციული კიბოს მქონე პაციენტებში მტკივნეული სიმპტომების შესამსუბუქებლად. არაოპერაციული კიბოს სამკურნალოდ გამოიყენება თანამედროვე ქიმიოთერაპიული და მიზნობრივი პრეპარატები.

რადიოთერაპია

რადიოთერაპია ძირითადად გამოიყენება ქირურგიულ და/ან ქიმიოთერაპიასთან ერთად. რადიოთერაპიის მთავარი მიზანია ქირურგიული მკურნალობის შედეგების გაუმჯობესება.

კუჭის კიბოს პრევენცია

კუჭის კიბოს ძირითადი პროფილაქტიკა არის დიეტის დაცვა: შებოლილი და ძლიერ შემწვარი საკვების, დაკონსერვებული საკვების, ცხოველური ცხიმების მოხმარების შემცირება; ალკოჰოლისა და მოწევის ბოროტად გამოყენების შეწყვეტა; დიეტის გაჯერება ხილითა და ბოსტნეულით.

კუჭის კიბოს პროფილაქტიკაში მნიშვნელოვანი პუნქტია კიბოსწინარე პირობების მკურნალობა (კუჭის პოლიპოზი, ქრონიკული ატროფიული გასტრიტი).