თირკმლის გადანერგვა (ტრანსპლანტაცია): ეტაპები და რისკები
თირკმლის გადანერგვა (ტრანსპლანტაცია) არის პროცედურა, რომელიც გულისხმობს თირკმლის გადანერგვას ადამიანისგან, რომელიც შეიძლება იყოს ნათესავი ან არანათესავი დონორი. გადანერგვა შეიძლება განხორციელდეს როგორც ცოცხალი, ასევე გვამური მასალისგან. ეს ოპერაცია ყველაზე მარტივი და გავრცელებულია თირკმლის ტრანსპლანტოლოგიაში.
თირკმლის გადანერგვა ხდება (ტრანსპლანტაცია) თირკმელების ქრონიკული უკმარისობის ბოლო სტადიაზე, ეს არის მდგომარეობა, რომელიც შეიძლება განვითარდეს ისეთი დაავადებებით, როგორიცაა:
- დიაბეტური ნეფროპათია;
- ქრონიკული პიელონეფრიტი;
- ქრონიკული გლომერულონეფრიტი;
- თირკმელების პოლიკისტოზური დაავადება;
- ტრავმა და უროლოგიური დაავადებები;
- თირკმელების თანდაყოლილი დაავადებები;
- მძიმე მოწამვლა თირკმლის დაზიანებით.
თირკმლის გადანერგვისთვის მომზადება არ არის რთული პაციენტისთვის.
თირკმლის გადანერგვის ოპერაციის დასანიშნად, ექიმები პირველ რიგში ატარებენ თავსებადობის ტესტს, რომელიც შედგება 3 ეტაპისგან:
- სისხლის ჯგუფის და რეზუსის განსაზღვრა;
- ქსოვილის ტიპირება HLA ანტიგენით არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ანტიგენი, რომელიც უზრუნველყოფს ჰისტოთავსებადობას, ანუ იმუნური პასუხის ხარისხს და ანტისხეულების რაოდენობას, რომლებსაც რეციპიენტის (თირკლმის მიმღები) სხეული გამოიმუშავებს გადანერგილ ორგანოს;
- “Crossmatch ტესტი” – დონორის სისხლის წითელი უჯრედების საწინააღმდეგო ანტისხეულების არსებობის ან არარსებობის იდენტიფიცირება პაციენტში (რეციპიენტში).
საჭირო ტესტების სია:
- ფიზიკური გამოკვლევა;
- ზოგადი სისხლის ტესტი;
- შარდის ზოგადი ტესტი;
- ბიოქიმიური სისხლის ტესტი;
- თირკმელების მდგომარეობისა და მასში სისხლძარღვების მდებარეობის შესაფასებლად კომპიუტერული ტომოგრაფიის ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის ჩატარება;
- ფსიქოლოგიური მდგომარეობის ტესტი მნიშვნელოვანია, ვინაიდან თირკმლის ტრანსპლანტაციის მქონე პაციენტს სჭირდება შესაბამისი ცხოვრების წესი, გარკვეული შეზღუდვების დაცვა.
ზოგიერთ შემთხვევაში, როდესაც თირკმლის ტრანსპლანტაციის მიზეზი კიბო ან პოლიტრავმაა, საჭირო გამოკვლევების ჩამონათვალი შეიძლება უფრო გრძელი იყოს.
მომზადება თირკმლის გადანერგვისთვის
თირკმლის გადანერგვა არის ქირურგიული პროცედურა, რომლის დროსაც სხვა ადამიანის ჯანმრთელი ორგანოს გადანარგვა ხდება პაციენტში. ტრანსპლანტაცია ათავისუფლებს პათოლოგიის მქონე პაციენტს დიალიზის საჭიროებისგან და უბრუნებს მას ნორმალურ სოციალურ ცხოვრებას. გარდა ამისა, ტრანსპლანტაცია, როგორც თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია, კლინიკურად უფრო ეფექტურია.
თირკმელების სერიოზული დაავადების შემთხვევაში მათ ვერ გადაარჩენს ვერც დიეტა და ვერც წამლის მკურნალობა. პაციენტის სიცოცხლის გადასარჩენად ექიმი სთავაზობს ვარიანტებს: დიალიზს ან ტრანსპლანტაციას.
თირკმლის გადანერგვა – ოპერაცია
თირკმლის ტრანსპლანტაცია ტარდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ და ლაპაროსკოპიულად. ონკოლოგიური დაავადებების დროსაც კი, თანამედროვე უცხოურ კლინიკებში ღია ოპერაციები ძალიან იშვიათად ტარდება. თირკმლის გადანერგვის ოპერაციას საშუალოდ დაახლოებით ერთი საათი სჭირდება.
თირკმლის გადანერგვის ქირურგიული რისკები:
- სისხლდენა;
- ტრანსპლანტაციის არტერიის სტენოზი არის არტერიის შევიწროება, რის შედეგადაც საკმარისი სისხლი არ მიედინება გადანერგილ თირკმელში;
- გადანერგვის არტერიის თრომბოზი;
- ანევრიზმები და ფისტულები არაკომპეტენტური ნაკერების გამო;
- ჭრილობის ინფექცია.
რეაბილიტაცია თირკმლის გადანერგვის შემდეგ
თირკმლის გადანერგის ოპერაციის ჩატარების შემდეგ პაციენტი პირველ 1-2 დღეს ატარებს ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში. ამ დროს ექიმები აკვირდებიან, გაჩნდა თუ არა ინფექციური გართულებები ან მწვავე უარყოფა, ასევე აკვირდებიან გადანერგილი თირკმლის მდგომარეობას. მისი ფუნქციონირება შეიძლება დაუყოვნებლივ არ დაიწყოს, ამიტომ პაციენტს ჯერ კიდევ სჭირდება დიალიზი. მას შემდეგ, რაც ახალი თირკმელი იწყებს შარდის ფილტრაციას, პაციენტი გადაჰყავთ ჩვეულებრივ პალატაში. რამდენიმე დღის შემდეგ პაციენტი ტოვებს კლინიკას.
ამის შემდეგ საჭიროა ფიზიკური დატვირთვის სერიოზული შეზღუდვა, განსაკუთრებით მძიმე ტვირთის აწევა, დაახლოებით 6 კვირის განმავლობაში.
თუ გართულებები არ არის, პაციენტს შეუძლია დაუბრუნდეს ჩვეულ აქტივობას საავადმყოფოდან გამოწერიდან დაახლოებით 8 კვირის შემდეგ.
თირკმლის ტრანსპლანტაციის გავლენა ცხოვრების წესზე
თირკმლის გადანერგვა პაციენტს არ უწესებს რაიმე დიდ შეზღუდვას, გარდა იმისა, რომ მას მოუწევს უვადოდ იმუნოსუპრესიული პრეპარატების მიღება. უარის თქმის რისკი ყველაზე დიდია თირკმლის გადანერგვის (ტრანსპლანტაციის) შემდეგ დაუყოვნებლივ და პირველ წელს, თუმცა ტრანსპლანტაციის უარყოფა შეიძლება მოხდეს შემდეგ პერიოდში. ამ პროცესის პროგნოზირება შეუძლებელია, ამიტომ პაციენტმა არა მხოლოდ რეგულარულად უნდა მიიღოს მისთვის დანიშნული მედიკამენტები, არამედ არ უგულებელყოს გამოკვლევები და დიაგნოსტიკური პროცედურები და ასევე იყოს მუდმივ კომუნიკაციაში ექიმთან.
თირკმლის გადანერგვა – რისკები და გართულებები
თირკმლის გადანერგვის შემდეგ ძირითად რისკს წარმოადგენს გადანერგილი თირკმლის უარყოფა, ხოლო მთავარი გართულება არის ინფექციური დაავადებების რისკი, რომელიც იზრდება იმუნოსუპრესიული თერაპიის მიღებისას. თირკმლის ტრანსპლანტაციის მქონე პაციენტებს ხშირად უწევთ ანტიბაქტერიული და ანტივირუსული პრეპარატების მიღება, ჰიპოთერმიის თავიდან აცილება და ავადმყოფებთან კონტაქტი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ასეთი პაციენტების სიცოცხლეს არანაირი შეზღუდვა არ აქვს.
ექიმები ასევე განსაზღვრავენ შემდეგ გართულებებს თირკმლის გადანერგვის შემდეგ:
- თრომბოზი;
- გადიდებული ლიმფური კვანძები გადანერგილი თირკმლის მიდამოში;
- გადიდებული ელენთა (სპლენომეგალია);
- ჰემატოპოეზის ინჰიბირება.
ეს გართულებები, როგორც წესი, არ ხდება იმდენად, რამდენადაც საფრთხე შეუქმნას სიცოცხლეს ან ცხოვრების ხარისხს.
თირკმლის გადანერგვის ოპერაცია რამდენად უსაფრთხოა?
თირკმლის ტრანსპლანტაცია, ისევე როგორც ნებისმიერი სხვა ოპერაცია, არ არის დაზღვეული იმუნური გართულებებისგან, მაგრამ წარმატებული თირკმლის გადანერგვის ოპერაციების რაოდენობა შეუდარებლად მეტია. ყველაზე დიდი რისკია გადანერგილი ორგანოს უარყოფა.
ორგანოს უარყოფის და სხვა გართულებების ყველაზე დიდი რაოდენობა ხდება ტრანსპლანტაციის შემდეგ პირველ 3-4 თვეში. პაციენტების უმეტესობა გამოჯანმრთელდება და უბრუნდება ნორმალურ და აქტიურ ცხოვრებას.
უკუჩვენებები
ორგანოს გადანერგვა ყოველთვის არ არის შესაძლებელი. რიგი დაავადებების არსებობისას ქირურგიულმა ჩარევამ შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები, რაც კიდევ უფრო გააუარესებს ადამიანის ჯანმრთელობას.
თირკმლის ტრანსპლანტაციის უკუჩვენება შეიძლება იყოს აბსოლუტური, როდესაც ოპერაცია შეუძლებელია, როდესაც ექიმები განიხილავენ ფაქტორების ერთობლიობას და იღებენ გადაწყვეტილებას.