სწორი ნაწლავის სიმსივნე

სწორი ნაწლავის სიმსივნე (კიბო): სიმპტომები, კლასიფიკაცია, დიაგნოსტიკა, მკურნალობა

რა არის სწორი ნაწლავი?

სწორი ნაწლავის სიმსივნე – სწორი ნაწლავი არის მსხვილი ნაწლავის 15-18 სმ სიგრძის მონაკვეთი, რომელიც მდებარეობს მენჯის ღრუში. ქალებში სწორი ნაწლავი საშვილოსნოს და საშოს კედელთანაა, ხოლო მამაკაცებში – შარდის ბუშტთან და პროსტატის ჯირკვალთან.

რა არის სწორი ნაწლავის სიმსივნე?

სწორი ნაწლავის კიბო არის ავთვისებიანი სიმსივნე, რომელიც ვითარდება მსხვილი ნაწლავის ბოლო მონაკვეთის ეპითელური უჯრედებიდან. ის იწყება სიგმოიდური მსხვილი ნაწლავიდან და მთავრდება ანუსით.

სწორი ნაწლავის კიბო კარგად რეაგირებს მკურნალობაზე ადრეულ სტადიაზე, მაგრამ სიტუაციას ართულებს ის ფაქტი, რომ სწორედ ამ დროს ის პრაქტიკულად არ იჩენს თავს. ამიტომ, შემთხვევათა ნახევარში დაავადება ძალიან გვიან ვლინდება, როდესაც სიმსივნე უკვე გაზრდილია და ავრცელებს მეტასტაზებს მთელ სხეულში. სამედიცინო გამოკვლევები, რომლებიც რეკომენდირებულია 40 წელზე უფროსი ასაკის მამაკაცებისთვის და ქალებისთვის, ხელს უწყობს სწორი ნაწლავის კიბოს დროულად გამოვლენას.

ჯირკვლის და ნაწლავის ეპითელური უჯრედები რეგულარულად განახლდება. ისინი მხოლოდ რამდენიმე დღე ცოცხლობენ, ამიტომ გაყოფის პროცესი მუდმივად მიმდინარეობს. ამ შემთხვევაში, შეიძლება შემთხვევითი მუტაციები მოხდეს დნმ-ის მოლეკულაში და რაც უფრო ხშირად ხდება გაყოფა, მით უფრო მაღალია ასეთი მუტაციების ალბათობა.

ასეთი უჯრედები იწყებენ სწრაფ დაყოფას და საბოლოოდ ქმნიან პოლიპებს – კეთილთვისებიან ნეოპლაზმებს. ისინი არააგრესიულები არიან. ნელა იზრდებიან, არ აღწევენ ნაწლავის კედელში და არ ანადგურებენ ჯანსაღ უჯრედებს. მაგრამ დროთა განმავლობაში პოლიპს შეუძლია მუტაცია მოახდინოს და გადაიზარდოს სიმსივნედ, რომელიც თანდათან ანადგურებს ნაწლავებს. ავთვისებიანობის ამ პროცესს, კეთილთვისებიანი ნეოპლაზმის სიმსივნურ სიმსივნედ გადაგვარებას ავთვისებიანი სიმსივნე ეწოდება.

კოლორექტალური კიბოს შემთხვევების 80%-მდე შემთხევებში, მათ შორის სწორი ნაწლავის კიბოც ასოცირდება პოლიპებთან. მათი გადაგვარების პროცესი და ავთვისებიან სიმსივნედ გარდაქმნა საკმაოდ დიდხანს გრძელდება – (5-8 წელი). თუ რეგულარულად ტარდება პრევენციული გამოკვლევები და ხდება დროულად ნაწლავის პოლიპების ამოღება, შესაძლებელია მნიშვნელოვნად შემცირდეს ამ დაავადების რისკი.

სწორი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები

კოლორექტალური კიბოსთვის დამახასიათებელი ყველა სიმპტომი დაკავშირებულია ნაწლავის ფუნქციის ცვლილებასთან. სწორი ნაწლავის კიბოს სიმპტომები დამოკიდებულია სიმსივნის ტიპზე, დაავადების სტადიაზე და პაციენტის ზოგად მდგომარეობაზე. სიმსივნე შეიძლება პროგრესირდეს რამდენიმე წლის განმავლობაში ისე, რომ არ გამოავლინოს თავი. სიმპტომები, რომლებიც თავს იჩენს გვიან სტადიაზე, ადვილად შეიძლება აგვერიოს სხვა დაავადებების ნიშნებთან. ძირითადი სიმპტომები შეიძლება იყოს:

• ნაწლავის არასრული მოძრაობის შეგრძნება ნაწლავის მოძრაობის შემდეგ;
• ყაბზობა ან დიარეა;
• განავალში სისხლის არსებობა – (ალისფერი ან მუქი ფერის სისხლი);
• გულისრევა, ღებინება;
• ხშირად შებერილობა – მეტეორიზმი, სისავსის შეგრძნება, მუცლის ტკივილი;
• ნაწლავის გაუვალობა.

*სისხლი განავალში

*კოლორექტალური კიბოს ყველაზე გავრცელებული სიმპტომია სისხლი განავალში. დეფეკაციის დროს სიმსივნის ადგილზე ლორწოვანი გარსი ან თავად სიმსივნე ზიანდება და განავალში შეიძლება აღმოჩნდეს მცირე თრომები ან სისხლის ზოლები. ვინაიდან ის გამოიყოფა უკიდურესად მცირე რაოდენობით, ძნელი შესამჩნევია. ლაბორატორიულ ტესტებს შეუძლიათ საიმედოდ გამოავლინონ ფარული სისხლი განავალში. მაგრამ ეს სიმპტომი შეიძლება მიუთითებდეს არა მხოლოდ ავთვისებიან სიმსივნეზე, არამედ სხვა დაავადებებზეც – წყლულოვანი კოლიტი, ბუასილი, ლორწოვანი გარსის ან სისხლძარღვების დაზიანება არა მხოლოდ ნაწლავების, არამედ ზედა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის. ამიტომ განავალში სისხლის აღმოჩენის შემთხვევაში ადამიანი იგზავნება დამატებითი გამოკვლევებისთვის. კიბოს განვითარების შემდგომ ეტაპებზე სისხლით შერეული ლორწო გამოიყოფა ნაწლავის მოძრაობის დროს.

*დაავადების პროგრესირებასთან ერთად, ნაწლავის ფუნქცია შეიძლება დაირღვეს. ადამიანი განიცდის რეგულარულ ყაბზობას ან პირიქით, ფაღარათს, მას უჩნდება ხშირი დეფეკაციის სურვილი – (დღეში 10-15-ჯერ), ტუალეტში შესვლის შემდეგ კი ნაწლავების არასრული მოძრაობის შეგრძნება.

საერთო სიმპტომებია

• წონის დაკლება აშკარა მიზეზის გარეშე;
• მუდმივი დაღლილობის შეგრძნება;
• ანემია – სისხლში დაბალი ჰემოგლობინი და სისხლის წითელი უჯრედები.

კიბოს განვითარების შემდგომ ეტაპებზე სიმსივნემ შეიძლება დაბლოკოს ნაწლავის სანათური, გამოიწვიოს ნაწლავის ნაწილობრივი ან სრული გაუვალობა, რაც გამოიხატება განავლის შეკავებით რამდენიმე დღის განმავლობაში, მუცლის ტკივილის კრუნჩხვით, გულისრევით და ღებინებით.

ადამიანის ჯანმრთელობის ზოგადი მდგომარეობა უარესდება: ის სწრაფად იღლება, გრძნობს ძილიანობას და დაღლილობას და წონაში მკვეთრად და უმიზეზოდ იკლებს. სიმსივნე იზრდება და სისხლდენა იზრდება, შეიძლება განვითარდეს ანემია, რაც გამოიხატება სისუსტით და დაღლილობით, კანის ფერმკრთალით, კანისა და თმის გაუარესებით და მოძრაობების კოორდინაციის დარღვევით.

ყველა ეს სიმპტომი საგანგაშოა და არის სიგნალი ექიმთან კონსულტაციისა და ნაწლავების გამოკვლევისთვის.

რექტალური კიბოს კლასიფიკაცია და განვითარების ეტაპები

სიმსივნის მდებარეობის მიხედვით განასხვავებენ ქვედა ამპულარულ, შუა ამპულარულ და ზედა ამპულარულ სწორი ნაწლავის კიბოს. სიმსივნის ზრდის ტიპის მიხედვით სწორი ნაწლავის კიბო იყოფა ეგზოფიტურ და ენდოფიტურ სიმსივნედ. ეგზოფიტური სიმსივნეები იზრდება ნაწლავის სანათურში, ენდოფიტური წარმონაქმნები კი ვითარდება ნაწლავის კედლების სისქეში.

სწორი ნაწლავის კიბოს კლასიფიკაციისას ასევე მხედველობაში მიიღება სიმსივნის სტრუქტურაც.

სიმსივნის სტრუქტურის მიხედვით სწორი ნაწლავის კიბოს სახეებია:

• კიბოს ყველაზე გავრცელებული ტიპი არის ადენოკარცინომა, რომელიც არის კარცინომის ტიპი. ავთვისებიანი ნეოპლაზმა შედგება ჯირკვლის ეპითელიუმის მუტაციური უჯრედებისგან და გამოვლენილია სწორი ნაწლავის კიბოს შემთხვევების 75-80%-ში;
• ბრტყელუჯრედოვანი კარცინომა ყველაზე ხშირად წარმოიქმნება ქვედა ნაწლავში, ანალური არხის მიდამოში მისი ფორმირება შეიძლება ხელი შეუწყოს ადამიანის პაპილომავირუსს. ბრტყელუჯრედოვანი კარცინომა მიდრეკილია ადრეული მეტასტაზებისკენ;
• ბეჭედი უჯრედის კარცინომა მიიღო სახელი, რადგან სიმსივნური უჯრედის სტრუქტურა რგოლის მსგავსია;
• ცირკული კიბო იშვიათია, სიმსივნე ვითარდება შემაერთებელი ქსოვილიდან და ჩვეულებრივ ლოკალიზებულია ნაწლავის ზედა ნაწილებში;
• მელანომა არის სწორი ნაწლავის კიბოს უიშვიათესი ტიპი;
• მყარი კიბო: სიმსივნე წარმოიქმნება ჯირკვლის ეპითელური უჯრედებისგან, ახასიათებს მაღალი სიმტკიცე, აგრესიული ზრდა და მეტასტაზების მიდრეკილება.

სიმსივნის აღწერისას, დიაგნოსტიკისა და მკურნალობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს დაავადების სტადიას. პროგნოზი და პაციენტის სიცოცხლის ხანგრძლივობა დიდწილად დამოკიდებულია კიბოს გამოვლენის სტადიაზე.

სწორი ნაწლავის სიმსივნის განვითარების ეტაპები

I სტადია. სიმსივნე არის 2 სმ-მდე ზომის, არ არის მეტასტაზები. დაავადება პრაქტიკულად არ იჩენს თავს;

II სტადია. სიმსივნე 5 სმ-მდე ზომისაა და არ შეზრდილა ნაწლავის კედელში. მეტასტაზები არის ერთჯერადი ან არ არსებობს, ჩნდება ტკივილი;

III სტადია. სიმსივნე არის 5 სმ-ზე დიდი და გაიზარდა ნაწლავის კედლებში, ლიმფურ კვანძებში ვლინდება მრავლობითი მეტასტაზები. ადამიანი გრძნობს ქრონიკულ სისუსტეს, იკლებს წონაში;

IV სტადია. ვრცელი სიმსივნე მეტასტაზებს ავცელებს და აზიანებს შორეულ ორგანოებს: მუცლის ორგანოებს, ძვლებს, ღვიძლს, ტვინს.

სწორი ნაწლავის კიბოს დიაგნოსტიკა

კიბოს დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაში ჩართულია ონკოლოგი. მაგრამ ყველაზე ხშირად პაციენტები მასთან მიდიან სხვა ექიმების მითითებით. პაციენტმა ნაწლავების რაიმე გაუმართაობაზე ეჭვის შემთხვევაში, უნდა მიმართოს ზოგად პრაქტიკოსს ან თერაპევტს, რომელიც დანიშნავს აუცილებელ მინიმალურ გამოკვლევებს და სწორი ნაწლავის დაავადებაზე ეჭვის შემთხვევაში, პაციენტს გააგზავნის კონსულტაციაზე კოლოპროქტოლოგთან.

კოლოპროქტოლოგი ეს არის სწორედ ის სპეციალისტი, ვინც მკურნალობს მსხვილი ნაწლავის პათოლოგიებს. მას შეეძლება წინასწარი დიაგნოზის დასმა. თუ კიბოზე ეჭვი არ დადასტურდა, მაგალითად გამოვლინდა ბუასილი, რომელიც არის ტკივილისა და განავალში სისხლის წარმოქმნის მიზეზი, კოლოპროქტოლოგი გააგრძელებს პაციენტზე ზრუნვას. თუ გამოკვლევის შედეგებით ირკვევა, რომ ადამიანს აქვს ავთვისებიანი სიმსივნე, ექიმი შემდგომი დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის მიზნით პაციენტს გადააგზავნის ონკოლოგიურ კლინიკაში.

ონკოლოგიურ კლინიკაში ქიმი ატარებს ციფრულ რექტალურ გამოკვლევას. ეს არის უმარტივესი მეთოდი სწორი ნაწლავის პათოლოგიური წარმონაქმნების გამოსავლენად. პაციენტი დგება მუხლ-იდაყვის მდგომარეობაში, ექიმი კი თითს სწორ ნაწლავში შეჰყავს და შეხებით აფასებს მისი კედლების მდგომარეობას და წარმონაქმნების არსებობას. უფრო ზუსტი დიაგნოზისთვის და მკურნალობის მეთოდის არჩევისთვის ინიშნება ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული კვლევები.

სწორი ნაწლავის ინსტრუმენტული დიაგნოსტიკა

ნაწლავის კეთილთვისებიანი და ავთვისებიანი ნეოპლაზმების ადრეული დიაგნოსტიკის ოქროს სტანდარტი კოლონოსკოპიაა. ეს პროცედურა ტარდება როგორც ანესთეზიის ქვეშ, ასევე მის გარეშე. ანუსის მეშვეობით პაციენტის სწორ ნაწლავში შეჰყავთ მოქნილი მილი “კოლონოსკოპი”, რომლის ბოლოში არის მინიატურული კამერა, რომლითაც შესაძლებელია მსხვილი ნაწლავის ლორწოვან გარსში და წარმონაქმნების სხვადასხვა ცვლილებების გამოვლენა. საჭიროების შემთხვევაში, კოლონოსკოპიის დროს შესაძლებელია გამოიყოს სიმსივნის ან პოლიპური ქსოვილის მცირე ნაწილი სპეციალური მინიატურული პინცეტით შემდგომი ჰისტოლოგიური ანალიზისთვის.

თუ კოლონოსკოპია შეუძლებელია, ტარდება ირიგოსკოპია. ამ პროცედურისთვის, პაციენტის სწორ ნაწლავში შეჰყავთ რადიოგამჭვირვალე კონტრასტული აგენტი კლიზმის გამოყენებით და შემდეგ იღებენ რენტგენის სერიას.

სიმსივნის ადგილმდებარეობის, ზომისა და ნაწლავის კედელში მისი ზრდის სიღრმის უფრო ზუსტად შესაფასებლად ტარდება მენჯის მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია “MRI”. ამ მეთოდის გამოყენებით ექიმი იღებს ქსოვილის ფენა-ფენა სექციების ფოტოებს, რაც საშუალებას აძლევს სიმსივნეს და მის სტრუქტურას მაქსიმალურად ზუსტად გამოიკვლიოს, ასევე გამოავლინოს მეტასტაზები რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში.

მუცლის ღრუს მეტასტაზებზე ეჭვის შემთხვევაში ტარდება მუცლის ღრუს ორგანოების კომპიუტერული ტომოგრაფია “CT” ან ულტრაბგერითი გამოკვლევა და კომპიუტერული ტომოგრაფია ან გულმკერდის რენტგენი. ყველაზე ხშირად, კოლორექტალური კიბო მეტასტაზირებს ლიმფურ კვანძებში, ფილტვებში, ღვიძლში და თირკმელზედა ჯირკვლებში.

ოპერაციის დაწყებამდე რეკომენდებულია დამატებითი გამოკვლევების ჩატარება: ეკგ, რესპირატორული ფუნქციონირების ტესტი და საჭიროების შემთხვევაში სპეციალისტებთან კონსულტაცია: ნევლოგთან, კარდიოლოგთან, ენდოკრინოლოგთან კონსულტაცია.

სწორი ნაწლავის სიმსივნის მკურნალობა

სწორი ნაწლავის კიბოს მკურნალობის არჩევანი დამოკიდებულია სიმსივნის გავრცელების არეალზე და დაავადების სტადიაზე. სწორი ნაწლავის კიბოს მკურნალობა შეიძლება მოიცავდეს ღია ან ენდოსკოპიური რექტალური ქირურგიის, ქიმიოთერაპიას, მიზანმიმართულ თერაპიას, როგორიცაა, მონოკლონური ანტისხეულების თერაპია და სხივურ თერაპიას. ზოგიერთ პაციენტს შეიძლება დასჭირდეს მკურნალობის რამდენიმე მეთოდის კომბინაცია.

ოპერაციები სწორ ნაწლავზე – ქირურგიული მკურნალობა სწორი ნაწლავის კიბოს ყველაზე გავრცელებული მკურნალობაა. რექტალური ოპერაციები მოიცავს:

პოლიპექტომია – პატარა პოლიპი, რომელმაც დაიწყო გადაგვარება ავთვისებიან სიმსივნედ, მისი ამოღება შეიძლება მოხდეს კოლონოსკოპიის დროს ანუსის მეშვეობით;

კრიოქირურგია – ამ ჩარევით სიმსივნე იყინება და ნადგურდება. კრიოქირურგიული მკურნალობა შესაძლებელია მხოლოდ მცირე ზომის სიმსივნეებისთვის;

რადიოსიხშირული აბლაცია – მეთოდი გულისხმობს სიმსივნის განადგურებას რადიოსიხშირული ტალღების გამოყენებით;

ტრანსანალური რეზექცია – მანიპულატორები შეჰყავთ ანუსის მეშვეობით, რომელთა დახმარებით ხდება სწორი ნაწლავის კედლის ნაწილის ამოღება სიმსივნესთან ერთად. გამოიყენება მცირე სიმსივნეებისთვის გაღივების და მეტასტაზების ნიშნების გარეშე;

სწორი ნაწლავის რეზექცია (მოცილება) – არსებობს რექტალური რეზექციის რამდენიმე ტიპი:

• წინა რეზექცია;
• დაბალი წინა რეზექცია – ამ ოპერაციით შენარჩუნებულია სფინქტერი, რაც საშუალებას იძლევა პაციენტა შეინარჩუნოს ცხოვრების დამაკმაყოფილებელი ხარისხი;
• მუცლის ექსტირპაცია – იგი სრულდება არაბუნებრივი ანუსის მოცილებით მუცლის წინა კედელზე (კოლოსტომია). ოპერაციის დროს ანალური სფინქტერი არ არის დაცული და პაციენტი კარგავს დეფეკაციის პროცესის კონტროლის უნარს.

სწორი ნაწლავის ქიმიოთერაპია

კოლორექტალური კიბოს ქიმიოთერაპია იყენებს წამლებს, რომლებიც ანადგურებს კიბოს უჯრედებს ან აჩერებს მათ გაყოფას. როგორც წესი, პრეპარატი ინიშნება ინტრავენურად. მიღების ამ მეთოდით პრეპარატი ხვდება სისხლში და კლავს კიბოს უჯრედებს მთელს სხეულში.

რადიაციული თერაპია

რადიაციული თერაპია, ისევე როგორც ქიმიოთერაპია, შეიძლება ჩატარდეს ოპერაციამდე ან მის შემდეგ. ოპერაციამდე სხივური თერაპიის გამოყენებამ შეიძლება შეზღუდოს სიმსივნის ზომა და გააადვილოს მისი მოცილება. ოპერაციის შემდეგ, სხივურ თერაპიას შეუძლია შეამციროს რეციდივის რისკიც.